Otizm Belirtileri Nelerdir?
Otizm belirtileri temelde 2 alandadır.
- Otizmin temel belirtilerinden birisi sosyal iletişim kurmakta yetersizliktir. Burada kastedilen; bu çocukların sözel veya sözel olmayan iletişim araçlarını kullanmakta zorluk yaşaması, sosyalleşmeye ilgi duymaması veya alışılmadık bir tarz kullanmasıdır. Aşağıda otizmde görülebilen belirtiler sıralanmıştır.
Sosyal Alanda Görülen Otizm Belirtileri;
- Yüz yüze etkileşime karşı ilgisiz kalma
- İhtiyaçlarını söylemek dışında nadiren ilişki başlatma
- Erişkinlerin dikkatini çekmede isteksizlik
- Seslenildiğinde ismine bakmama
- Verilen basit komutları almama
- İsteklerini gösterirken parmakla işaret etmeme
- Dikkatini gösterilen şeye odaklayamama
- Konuşurken göz teması kurmama
- Kendisine gülümsendiğinde duygusal bir karşılık vermeme
- İletişimde jest ve mimik kullanımında yetersizlik
- Basit taklide dayalı becerileri göstermeme (bye bye yapma, -mış gibi oyunlar: oyuncağını telefonmuş gibi kullanma gibi)
- Daha büyük yaşlarda soyut kavramları, şakaları, imaları, deyimleri anlamakta zorlanma
- Sebepsiz yere gülme, çığlık atma
- Duygularını ifade edememe veya duruma uygun duygusal tepkiler verememe
- Korktuğunda veya sinirlendiğinde yaşıtlarından zor sakinleşme
- Akranlarıyla oynamaya ilgi duymama, yalnız kalmayı tercih etme (Çocukların ortalama 3 yaşından sonra yaşıtlarıyla karşılıklı basit senaryolu oyun -basit hikayeler, evcilik oyunu gibi- kurabilmesini beklenir)
- Arkadaşlarıyla sosyal açıdan garip şekilde iletişim kurabilme (iletişimde aktif ancak tuhaf diye tarif edilme)
- Karşısındaki kişinin duygusal tepkilerini anlayamama (4 yaşından sonra empati becerisinin oturması beklenir)
- Kişisel sınırlara dikkat edememe (örneğin, izin almadan başkasına uygunsuz bir dokunma veya uygunsuz sorular sorma)
- Sürekli kendi ilgi duydukları konu üzerinde konuşarak ve karşı tarafın dediklerini dinlemeyerek tek taraflı sohbet etme
Dil Alanında Görülen Otizm Belirtileri;
- Konuşmanın gecikmesi, kendini ifade etmekte zorlanma (Normal durumlarda yaklaşık 1 yaşında anlamlı kelimenin başlaması, 18-24 ay arasında iki kelimeli basit cümleler kurabilmesi, 4 yaş civarında anlatım becerisini kazanması ve 6 yaş civarında yetişkin konuşma seviyesine yaklaşması beklenir.)
- Cevap vermek yerine söylenenleri aynen tekrar etme
- Anlamsız konuşmaların olması veya garip sesler çıkarma
- Hep aynı cümleleri tekrarlama
- Konuşurken mekanik/monoton bir ses tonuyla konuşma
- Kendi kısıtlı ilgi alanı çevresinde konuşma (bu ilgi hayvanlar, uzay, arabalar gibi çeşitli alanlarda olabilir ve normalde beklenenden fazla bir bilgiye sahip olabilir)
- Konuşurken ‘sen, ben, o’ gibi zamirleri karıştırma, kendisinden 3.tekil şahıs olarak bahsetme
- Otizmin diğer temel belirtisi de tekrarlayıcı davranışlar, bazı şeyleri aynı düzende yapmakta ısrarcılık, sınırlı bir konu üzerinde aşırı ilgi göstermedir. Bazen duyusal hassasiyetler de eşlik edebilir.
Kısıtlı İlgi Alanı ve Tekrarlayıcı Hareketler;
- Garip el veya parmak hareketleri yapma
- Alışılmadık tekrarlayıcı hareketlerinin olması (El çırpma, kanat çırpma, sallanma, kendi etrafında dönme, zıplama, parmak ucunda yürüme, yan bakma)
- Dönen cisimlere ilgi duyma (araba tekerleği, çamaşır makinası gibi)
- Oyuncaklarla sıraya dizerek ya da amacına uygun olmayarak oynama
- Nesneleri farklı şekillerde (yalayarak, yüzlerine sürterek ya da koklayarak) keşfetmeye çalışma
- Bazı şeyleri hep aynı şekilde yapmak isteme (hep aynı kıyafetlerini giyme, hep aynı yemeği yemek isteme gibi, ailesinin hep aynı sırada oturmasını isteme gibi ritüelistik davranışlar)
- Alıştığı düzende bir takım değişiklikler olduğunda buna uyum sağlayamama, kızma, rahatsız olma
- Anlaşılmaz ve garip görünen bir konuyla aşırı ilgili olma
Duyusal Hassasiyetler;
- Fiziksel temastan hoşlanmama
- Bazı kumaşlardan veya elbiselerin etiketlerinden rahatsız olma
- Acıya veya sıcağa aşırı duyarlılık veya dayanıklılık
- Belirli ses ve dokunuşlara karşı beklenmeyen tepkiler verme
- Nesneleri aşırı koklama veya onlara aşırı dokunma
- Işıkla veya hareketle görsek olarak çok meşgul olma
- Aşırı yemek seçme ve tek tipte bir gıda ile beslenme (katı besinler, pürüzsüz gıdalar vs)
En sık başvuru sebebi ‘Çocuğum konuşmuyor’, ‘Çocuğumun konuşması gecikti’ veya ‘Çocuğum ismine bakmıyor’ diye olur. Genelde otizm belirtileri 12-24 ay arasında fark edilir. Otizm belirtileri daha hafif olgularda 3 yaşına kadar fark edilmeyebilir. Otizm belirtileri doğumdan itibaren var olacak diye bir kural yoktur. Otizmin belirli bir yaşa kadar (genellikle 12-24 aya kadar) sosyal gelişimi normal seyreden ancak bir noktadan sonra kazanılmış becerilerde kayıpla giden formları vardır. Yukarıda sayılan belirtiler otizm tanısı koydurmaz ancak otizm gelişim riski açısından bir çocuk psikiyatristi tarafından değerlendirme yapılmasını gerektirir.
8
